نویسنده : ت . فیلیپ ( د.اسلام )




 

باحِثَة البادیه ، نام مستعار مَلَک حِفنی ناصف (1304ـ1337/1886ـ 1918)، دختر حِفنی ناصف . وی از پیروان محمد عبده و پیشگام تبلیغ حقوق زنان در مصر، و یکی از نخستین بانوان مصری بود که در 1321/1903، گواهینامة آموزگاری ابتدایی دریافت کرد و در مدرسة دخترانة دولتی معلم شد. ازدواجش با عبدالستار الباسل موجب شد که به فَیّوم برود و در آنجا شاهد زندگی زنان روستایی و چادرنشین باشد. باازدواج مجدد شوهرش ، او خود با مسئلة چند همسری ( مردان ) روبرو شد.
تأثیر روشنفکرانة پدر، تربیت حرفه ای و تجربة ازدواجش ، او را برآن داشت که در مقام نخستین بانوی مصری ، علناً از آزادی زنان سخن بگوید. در همین موضوع در الجریدة و مجلات زنان ، نظیر الجنس اللطیف ، مقالاتی نوشت و برای زنان تشکیلاتی به نام «اتحاد النساء التهذیبی » بنیان نهاد. در 1329/1911، در کنگرة مصر در هلیوپولیس ، سخنرانی کرد و برای بهبود وضع زنان برنامه ای ده ماده ای ارائه داد.
افکار او دربارة آزادی ، به یقین تحت تأثیر نوشته های قاسم امین بود؛ هرچند همواره هدفهایش ملایمتر و پایبندی او به هنجارهای اسلامی ، محکم بود. از حجاب دفاع می کرد، اما با چند همسری مردان سخت مخالف بود. باحثه برای تعلیم و تربیت مناسب زنان ، از راه آشنا ساختن آنان با موضوعاتی نظیر بهداشت ، اقتصاد خانواده ، پرورش کودکان ، کمکهای اولیه و غیره و به عبارت دیگر، تعلیم و تربیت آماده کنندة زن برای مادری و ادارة خانواده اهمیت بسیاری قایل بود. او در این امر، بویژه زنان طبقة مرفه را طرف سخن خود قرار می داد و نادانی و تن آسایی آنان را در کنج خانه علت بزرگ ضعف اجتماعیشان می دانست . او شیوة زندگی آنان را، با دید گاهی احساساتی ، با زندگی فعال زن روستایی و چادرنشین مقایسه می کرد. هرچند مبلّغ امکان تحصیلات عالی برای زنان بود، زندگی حرفه ای مستقلی برای آنان در نظر نداشت و با هر پیشنهادی برای شرکت آنان در زندگی عمومی و سیاست مخالفت می کرد. در جریان گرایش عمومی نهضت آزادی زنان در آن هنگام ، او برابری اجتماعی و قانونی زنان و مردان را به عنوان یک اصل نپذیرفت .
منابع تحقیق:
(1) باحثة البادیه ، النسائیات ، قاهره 1328/1910؛
(2) رَوحیّه قلینی ، شاعرات عربیات ، قاهره 1964، ص 37ـ57؛
(3) عمر رضا کحاله ، اعلام النساء فی عالمی العرب والاسلام ، دمشق 1959، ج 5، ص 74ـ101؛
(4) مجدالدین ناصف ، ویرایشگر، آثار باحثة البادیه ، قاهره 1962؛ T. Philipp, "Feminism and nationalist politics in
(5) Egypt", in N. Keddie, L. Beck, eds., Women in the Muslim World, Cambridge, Mass. 1978.

منبع مقاله :
دانشنامه ی جهان اسلام، زیر نظر سید مصطفی میرسلیم، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، نشر کتاب مرجع، چاپ سوم، 1386